Ιστορική Αναδρομή
Το χωριό Ξήροπηγαδο η Ξεροπήγαδο της επαρχίας Κυνουρίας , του νομού Αρκαδίας , βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της επαρχεία και αποτελεί το τελευταίο τμήμα της,αφού μετά από αυτό αρχίζει η επαρχεία Άργους και γενικότερα ο νομός Αργολίδας.
Είναι απλωμένο σε διαφορά σημεία της βορειοανατολικής πλευράς του όρους Ζάβιτσα (ύψος 976 μ), αρχίζοντας ,παραλιακά ,από την θέση «Λιλέικα» μέχρι τη θέση «Αι-Γιωργής» Κιβερίου και καταλήγοντας ,ορεινά μέχρι την θέση «Σωτήρα».Απέχει από το Άστρος 10 χιλιόμετρα ,από το Αργος 18 χιλιόμετρα από την Τρίπολη 50 χιλιόμετρα .συγκοινωνιακά εξυπηρετείται με λεωφορεία του Κτελ Αρκαδίας.
Το Ξήροπηγαδο (ξερό πηγάδι) πηρέ το όνομα του από κάποιο ξερό πηγάδι μάλλον στην περιοχή ‘’Χάνια’’, τα όποιο δεν είχε νερό ,είτε γιατί δεν βρήκε νερό εκείνος που το έσκαψε είτε διότι συνέβαινε (το καλοκαίρι συνήθως )να στερέψει, να «στίβει».Τα κυρία γεωγραφικά στοιχειά που διαμορφώνουν το χώρο , στον οποίο αναπτύχτηκε το χωριό ,είναι από στεριά το βουνό Ζάβιτσα και από θάλασσα ο Αργολικός κόλπος. Ο εδαφικός αυτός συνδυασμός βουνού και θάλασσας δημιουργεί κλίμα εξαιρετικά υγιεινό, κατάλληλο για παραθερισμό.Τα κύρια χαρακτηριστικά της θάλασσας του Ξήροπηγαδο είναι το βάθος και η καθαρότητα της άμμου , των νερών και των ψαριών της.
Το σπουδαιότερο και σπάνιο φυσικό αξιοθέατο του χωριού είναι ο «Ανάβαλος Ξήροπηγαδου » (Λιλέικο μάτι ή μάτι του Λιλή) πρόκειται για ανάβλυση γλυκού νερού μέσα στη θάλασσα στη θέση Λιλέικα . Εκεί , σε απόσταση 150 μέτρων από την ακτή και 80 μετρά κάτω από τη στάθμη της θάλασσας αναβλύζει στην επιφάνεια της άφθονο γλυκό νερό το οποίο όμως αναμιγνυόμενο με το νερό της θάλασσας γίνεται υφάλμυρο.
Δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες για την παρουσία ανθρώπων στο Ξηροπήγαδο κατά τους αρχαίους και μεσαιωνικούς –βυζαντινούς χρόνους . Δεν αποκλείεται όμως να κατοίκησαν κάποιοι άνθρωποι εκείνους τους χρόνους σε μερικά σημεία του χωρίου , όπως δείχνουν μερικά ευρήματα στα σημεία «Χαλάσματα» «Κλήμα» , «Σωτήρα» , «Φυλάκιο Ξήροπηγαδου»(στα Λιλέικα), «Φυλάκιο Ξηλόπυργου» η «Παλιόπυργος» (δυτικά της Αλαφίτσας )και «πύργος η Βουκολόπυργος» στα Τσιουλέικα. Δεν είναι βέβαιο ότι από τον παραλιακό δρόμο του χωρίου, πηγαίνοντας από Αργολίδα προς Άστρος (θυρέα), πέρασε ο περιηγητής Παυσανίας (μέσα 2ου αι. μ.χ.). μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι πέρασε από τον ορεινό δρόμο της Ζάβιτσας ,δηλ. από Ποταμιά, Ελαφίτσα, Τσόροβο,Δολιανά, Άστρος .Οι άμεσοι πρόγονοι των σημερινών Ξηροπηγαδιοτών ήταν Βερβενιώτες που άρχισαν να παραχειμάζουν στην περιοχή αυτή μάλλον κατά τους τελευταίους χρόνους της τουρκοκρατίας, στις υπώρειες της Ζάβιτσας κατά γειτονιές και σε τοποθεσίες που εξυπηρετούσαν κυρίως της κτηνοτροφικές ασχολίες των κατοίκων. Επειδή όμως η μετάβαση στα Βέρβενα κατά την θερινή περίοδο ήταν δύσκολη (γινόταν με τα πόδια και τα υποζύγια)και χρονοβόρα (διαρκούσε μια ολόκληρη μέρα),σταμάτησε σιγά σιγά από τα τέλη του 19ου αιώνα και ως την θερινή διαμονή έγινε η Ζάβιτσα , πάλι κατά γειτονιές , αφού εκεί υπήρχε η βασική πηγή ύδρευσης του χωριού (Σωτήρα). Έπειτα όμως από την διάνοιξη του αυτοκινητόδρομου Άστρους- Κιβερίου (1953) άρχισε σταδιακά η συγκέντρωση και μόνιμη διαμονή των κατοίκων στον κεντρικό παραλιακό οικισμό (Χάνια) , που ολοκληρώθηκε κατά την δεκαετία του 1980. Παράλληλα με της κατοικίες των ντόπιων κατοίκων κατά τα τελευταία χρόνια χτίστηκαν παραθεριστικά σπίτια από ετεροδημότες (κυρίως Αργίτες και Αθηναίους ) και αλλοδαπούς για ιδιοκατοίκηση ή ενοικίαση.
Διοικητικά το Ξηροπήγαδο μέχρι το 1950 υπαγόταν στην κοινότητα Βερβένων . Από το 1950 ως το 1998 αποτέλεσε δική του κοινότητα. Από 1-1-1999 προσαρτήθηκε στον Δήμο Βόρειας Κυνουρίας με έδρα το Άστρος ,και ονομάστηκε Δημοτικό Διαμέρισμα (Δ.Δ) Ξηροπήγαδου.Ο αριθμός των κατοίκων του χωριού κατά την απογραφή του (1981) ήταν 170, ενώ κατά την τελευταία (2001) 420. Οι ασχολίες των κατοίκων του χωριού ήταν παλιότερα κτηνοτροφικές και γεωργικές (δημητριακά και ελιές ). Σήμερα οι ασχολίες αυτές έχουν περιοριστεί και οι κάτοικοι ασχολούνται περισσότερο με τουριστικές επιχειρήσεις και τεχνικά επαγγέλματα.
Εκκλησιαστικά το Ξηποπήγαδο μέχρι το 1982 υπαγόταν στη Ενορία Βερβένων της Μητρόπολης Μαντινείας και Κυνουρίας , ενώ από το 1983 αποτελεί ξεχωριστή ενορία με δικό του ιερέα . Οι ιεροί ναοί του χωριού είναι οι έξεις Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (Βαγγελίστρα) , η Αγία Μαρίνα (καινούρια εκκλησία στον κεντρικό οικισμό) , η μεταμόρφωση του Σωτήρως (Σωτήρα) ,ο Προφήτης Ηλίας (στην κορυφή της Ζάβιτσας), ο Άγιος Παντελεήμων , ο Άγιος Κωνσταντίνος .
Σήμερα το Ξηροπήγαδο είναι ένα όμορφο τουριστικό θέρετρο με πεντακάθαρη θάλασσα , ήπιο κλήμα ,σύγχρονες παραθεριστικές κατοικίες ,απαραίτητα και καλά καταστήματα για αγορά ειδών διατροφής και εξασφάλιση στις παραλιακές ταβέρνες.
