Δήμος Βόρειας Κυνουρίας
Ο Δήμος Βόρειας Κυνουρίας είναι μια περιοχή μοναδικής φυσικής ομορφιάς, που συνδυάζει αρμονικά το βουνό με τη θάλασσα,την ιστορία με τον πολιτισμό, τις παραδόσεις με την αρχιτεκτονική κληρονομιά.
Τα τοπία εναλλάσσονται ευχάριστα από το μπλε της θάλασσας, στο πράσινο της πεδιάδας με τους ελαιώνες, τις καστανιές και τα ελατοδάση. Σε απόσταση μόλις δύο ωρών από την Αθήνα, ο επισκέπτης μπορεί να ξεκουραστεί κάνοντας διακοπές σε κάποιο από τα πολλά παραθαλάσσια τουριστικά θέρετρα, να επισκεφθεί πλείστα πολιτιστικά / θρησκευτικά και ιστορικά μνημεία γνωρίζοντας από κοντά την πλούσια ιστορία του τόπου, αλλά και να βρεθεί κοντά σε ανεπανάληπτα φυσικά τοπία.
Ο Δήμος Βόρειας Κυνουρίας με έδρα το ιστορικό Άστρος Κυνουρίας, αποτελείται από 26 Τοπικά Διαμερίσματα και 40 οικισμούς, βρίσκεται στο βόρειο ανατολικό τμήμα του Νομού Αρκαδίας και ένα μέρος του βρέχεται από τα νερά του Αργολικού Κόλπου. Είναιδήμος της Περιφέρειας Πελοποννήσου που συστάθηκε ως ενιαία διοικητική ενότητα το 1998 με το Σχέδιο «Ιωάννης Καποδίστριας», είναι ο δεύτερος σε έκταση Δήμος της Ελλάδας με έκταση 575.680 στρέμματα και παρέμεινε ανέπαφος από τον «Καλλικράτη».
Η Βόρεια Κυνουρία αντλεί το όνομα της από τον αρχαίο οικιστή της περιοχής Κύνουρο και κατοικείται τουλάχιστον από τη νεολιθική εποχή, με την εγκατάσταση προελληνικών φύλων (Δαναοί, Ίωνες και Δωριείς διαδοχικά). Η περιοχή έγινε σύντομα στόχος των ισχυρών γειτόνων της, των Σπαρτιατών, των Αργείων και των Αρκάδων / Τεγεατών. Αποτέλεσε κυρίως μήλον της έριδος μεταξύ των Σπαρτιατών και των Αργείων, καθώς βρισκόταν ανάμεσα στα δύο κράτη και διέθετε ιδιαίτερη γεω-στρατηγική θέση, γεγονός που κατέληξε σε πολεμική σύρραξη (περί τα τέλη του 11ου π.χ. αιώνα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο).
Παρά την έντονη πίεση των γειτόνων της η Κυνουρία πρέπει να παρέμενε ανεξάρτητη μέχρι την εποχή του Αργείου Τυράννου Φείδωνα οπότε και πέρασε στην κυριαρχία του Άργους, που γνώριζε τότε τη μέγιστη ακμή του. Μετά τη Φείδωνα όμως το Άργος άρχισε σταδιακά να παρακμάζει ενώ η Σπάρτη ισχυροποιούταν. Η τύχη της Κυνουρίας φαίνεται να κρίθηκε οριστικά ο 546 π.Χ., στη μάχη της Θυρέας (ή μάχη των Εξακοσίων Επιλέκτων), οπότε η Σπάρτη επικράτησε του Άργους και απέκτησε τον έλεγχο της Κυνουρίας. Το 424 π.Χ. ο αθηναϊκός στόλος έφθασε στα παράλια της Θυρεάτιδος, την κυριεύσε, τη λεηλάτησε και την πυρπόλησε. Η Κυνουρία παρέμεινε Σπαρτιατική μέχρι το 338 π.Χ. όταν ο Φίλιππος Β΄ απέδωσε το βόρειο τμήμα της στους Αργείους μέχρι και τη ρωμαϊκή περίοδο, ενώ η νότια περιοχή των Πρασιών και του Τυρού (η οποία ήταν το φυσικό σύνορο της αρχαίας Σπάρτης) παρέμεινε στη Σπάρτη.
Οι σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Κυνουρίας ήταν στη βόρεια Κυνουρία η Θυρέα και η Ανθήνη και στη νότια Κυνουρία οι Πρασιές, ο Τυρός, η Πολίχνη, η Γλυπία και το Μάριο.
Το έτος 1798 ιδρύθηκε στη θέση Κουτρί του Αγίου Ιωάννη Κυνουρίας, (οικισμός που υπήρξε πρωτεύουσα του κράτους το καλοκαίρι του 1822), ένα ανώτερο Ελληνικό σχολείο και το 1805 περίπου ιδρύθηκε η χειμερινή έδρα της σχολής στα καλύβια του Αη Γιάννη (στο σημερινό Άστρος). Στην περιοχή της Τσακωνιάς (νοτιοδυτικό τμήμα της Βόρειας Κυνουρίας) υπήρξαν τα χωριά Πραστός, Καστάνιτσα και Σίταινα. Οι Τσάκωνες αναφέρονται ως φύλακες των φρουρίων στη βυζαντινή εποχή, με μεγάλη οικονομική δύναμη. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο πληθυσμός των τριών χωριών της Τσακωνιάς προσεγγίζει αυτόν της Τριπολιτσάς και στις 16 Μαρτίου του 1821 κηρύττει την έναρξη της επανάστασης. Οι Τσάκωνες πρωτοστατούν στην πολιορκία της Μονεμβασιάς και της Τριπολιτσάς, ενώ συμμετέχουν σε όλες τις μάχες της ελληνικής επανάστασης αλλά και στη Φιλική Εταιρεία. Μάλιστα, κατά την παράδοση, φέρεται ότι ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης το 1821 παρέθεσε γεύμα στο Δημήτριο Υψηλάντη, στο Άστρος (γνωστό ως «Κολοκοτρωνέϊκο τραπέζι»). Στις 19 Μαΐου 1821 ο Νικηταράς με 200 μόνον άντρες αντιμετώπισε ηρωικά στα Άνω Δολιανά τους 6.000 Τούρκους του Μουσταφάμπεη. Την επόμενη ημέρα με ενισχύσεις που ήρθαν από τα Βέρβαινα ο εχθρός υποχώρησε με τόσο μεγάλες απώλειες που ο Νικηταράς ονομάστηκε έκτοτε "Τουρκοφάγος". Η νίκη των Δολιανών μαζί με άλλες (Βέρβαινα, Λεβίδι) υπήρξε καθοριστική για την εξάπλωση και καθιέρωση του Αγώνα στην Πελοπόννησο, γι' αυτό και αποτέλεσε έναν ακόμα σταθμό της Εθνεγερσίας.
Από τον 8ο π.χ. αιώνα και έπειτα την Κυνουρία διεκδικούν με πείσμα οι Σπαρτιάτες και οι Αργείοι. Μετά από αλλεπάλληλες συγκρούσεις φτάνουμε σε μία από τις συγκλονιστικότερες μάχες της Ελληνικής ιστορίας, τη μάχη που δόθηκε το 546 π.χ. στη περιοχή που βρίσκεται το Γένεον Πεδίον μεταξύ του Τάνου ποταμού και του φρουρίου του Παραλίου Άστρους και ονομάστηκε μάχη των εξακοσίων Λογάδων (εκλεκτών) ή μάχη της Θυρέας, στην οποία νικητές αναδείχτηκαν οι Σπαρτιάτες. Μετά από αυτή τη μάχη, ολόκληρη η Κυνουρία εντάσσεται στην επικράτεια της Σπάρτης και ακολουθεί την τύχη της ως το 338 π.χ.
Το 431 π.χ. οι διωγμένοι από το νησί Αιγινήτες εγκαταστάθηκαν στη Θυρεάτιδα και το 424 π.χ. χτίζουν το «επί θαλάσση τείχος», πιθανότατα στη χερσόνησο του Παραλίου Άστρους. Ωστόσο η κατασκευή του οχυρωματικού αυτού έργου διακόπηκε από τους Αθηναίους, οι οποίοι τoν ίδιο χρόνο με επικεφαλής τον Νικία, ήλθαν στη Θυρέα, την κυρίευσαν και την κατάστρεψαν. Το 338 π.χ. μετά τη μάχη στη Χαιρώνεια, ο Φίλιππος Β΄ παραχώρησε την Κυνουρία στους Αργείους. Έτσι, στα ελληνιστικά χρόνια, η Κυνουρία γνωρίζει νέα ακμή έχοντας περάσει στην επικράτεια του Άργους. Οι οικισμοί οχυρώνονται και γενικά υπάρχει έντονη δραστηριότητα και ζωή.
Το 1823 (από 20 Μαρτίου μέχρι 18 Απριλίου) τελείται στο Άστρος η Β’ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων, όπου και ψηφίζεται το αναθεωρημένο σύνταγμα της επαναστατημένης Ελλάδας. Οι κάτοικοι δεν έπεσαν αμαχητί στην επέλαση του Ιμπραήμ, αλλά έπληξαν σοβαρά τα στρατεύματά του. Μετά την καταστροφή του Πραστού από τον Ιμπραήμ το 1826, δημιουργείται το Λεωνίδιο, ο Άγιος Ανδρέας και άλλα Τσακωνοχώρια. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η τσακώνικη διάλεκτος, η οποία έχει ρίζες στην αρχαία Δωρική και ομιλείται μέχρι σήμερα, αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου.
Στην κορυφή του υψώματος της αστεροειδούς χερσονήσου του Παραλίου Άστρους βρίσκεται το μεσαιωνικό κάστρο. Ήταν φρούριο και η θέση του έδινε δυνατότητα οπτικής επαφής και φυσικά επικοινωνίας με φωτιές (φρυκτωρίες) με την Ακρόπολη των Μυκηνών, το κάστρο της Ωριάς που βρίσκεται σε λόφο ΝΑ από το Ξεροκάμπι και με το κάστρο Οριώντα ή Ρέοντα στα Δ του Τυρού πλησίον της Παλαιοχώρας.
Σε όλους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες που ακολούθησαν μέχρι τη σύγχρονη εποχή, η περιοχή πλήρωσε τη γενναιότητα των κατοίκων της με βαρύ φόρο αίματος (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η εκτέλεση κατοίκων του Αγίου Πέτρου κατά τη γερμανική κατοχή).
Ξεκινώντας από το Άστρος προς την Tρίπολη μέσω των Kάτω Δολιανών, συναντάμε την Iερά Mονή Λουκούς, από όπου υπάρχει μονοπάτι που οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο του Eλληνικού (Tειχιό). Εκεί υπήρχε ναός αφιερωμένος στο Θεό Απόλλωνα τον οποίο λάτρευαν ιδιαίτερα οι Κυνούριοι και σήμερα βρίσκονται ερείπια αρχαίας πόλης του 5ου έως 3ου π.χ αιώνα (κατά τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων).
Πλησίον της μονής Λουκούς απαντάται η περιοχή της Αρχαίας Εύας, όπου βρίσκονται τα ερείπια της έπαυλης του Ηρώδη του Αττικού. Ο Ηρώδης Αττικός υπήρξε πάμπλουτος ρήτορας, φιλόσοφος και πολιτικός αλλά και λάτρης και συλλέκτης έργων τέχνης. Κληρονόμησε την έπαυλη από τον πατέρα του και αποφάσισε να την επεκτείνει, δημιουργώντας παράλληλα εκεί μια πλούσια συλλογή από έργα τέχνης της εποχής και μετατρέποντάς την έτσι σε ένα είδος μουσείου αρχαίας τέχνης και σε καλλιτεχνικό και επιστημονικό ίδρυμα. Ο χώρος θεωρείται ένα από τα σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία, όχι μόνο της Αρκαδίας, αλλά και της Ευρώπης, με πλούσια αρχιτεκτονικά, γλυπτά και ψηφιδωτά ευρήματα. Η Έπαυλη είναι ένα τεράστιο πολεοδομικό συγκρότημα που κτίστηκε σύμφωνα με τις αρχές της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής, περιλαμβάνει αίθριο, τεχνητή τάφρο-ποταμό, στοές με εκπληκτικά ψηφιδωτά δάπεδα, εξέδρα, μέγαρο και λουτρικό συγκρότημα, ενώ ομοιάζει χαρακτηριστικά με τα κτίρια της βίλας του αυτοκράτορα Αδριανού στο Τίβολι της Ιταλίας.
Στην Καστάνιτσα σώζονται σχεδόν όλα τα πυργόσπιτα και τμήμα του παλαιού τριώροφου Πύργου του οπλαρχηγού Καψαμπέλη, ο οποίος ηγήθηκε νικηφόρας μάχης κατά του στρατού του Ιμπραήμ. Ξεχωριστή αξία έχει το ξυλόγλυπτο και επίχρυσο τέμπλο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, δώρο της αυτοκράτειρας της Ρωσίας Αικατερίνης.
Κοντά στον Άγιο Ιωάννη Κυνουρίας, στη θέση "Ξηροκάμπι" σώζονται τα ερείπια του Κάστρου της Ωριάς, ενός μεσαιωνικού κάστρου από την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Σύμφωνα με την παράδοση, το κάστρο ανήκε σε μια γενναία και όμορφη αρχόντισσα, που πολεμούσε μέσα από αυτό 12 χρόνια τους Τούρκους. Όταν τελικά το κάστρο καταλήφθηκε με δόλο, η αρχόντισσα πήδηξε από τα τείχη στο κενό, προκειμένου να μη συλληφθεί.
Τέλος, οι παραδοσιακοί οικισμοί της περιοχής αποτελούν εντυπωσιακά αξιοθέατα και αντανακλούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, αποτυπώνοντας τρόπους ζωής, τεχνικές μεθόδους, καλλιτεχνικά ρεύματα και κοινωνικές σχέσεις, που διαμορφώθηκαν στην πολυκύμαντη ιστορική εξέλιξη (Καστρί, Άγιος Πέτρος, Καστάνιτσα, Άνω Δολιανά, Βέρβενα).
Για τους επισκέπτες η Κυνουρία διαθέτει πλήθος δραστηριοτήτων ανάλογα με τη διάθεση και … τις φυσικές αντοχές! Φυσικά το καλοκαίρι οι παραλίες της περιοχής σφύζουν από ζωή και καλούν τον επισκέπτη να τις απολαύσει. Πόρτες, Ατσίγγανος, Ανάβαλος, Ξηροπήγαδό, Χερονήσσι, Αρκαδικό χωριό και Κρυονέρι, είναι μερικές μόνο από τις επιλογές που προτείνουμε! Όποιοι επιθυμούν να εξερευνήσουν τα πανέμορφα νερά της περιοχής, μπορούν να κάνουν καταδύσεις στο Αρκαδικό χωριό, το Ξηροπήγαδο και το Παράλιο Άστρος.
Για τους λάτρεις της περιπέτειας υπάρχει η δυνατότητα canyoning στο φαράγγι Λεπίδας όπου δεσπόζουν οι εντυπωσιακοί καταρράκτες, όπως και προγράμματα downhill από έμπειρες ομάδες στην περιοχή του Πάρνωνα. Ακόμα, κάθε χρόνο διοργανώνεταιποδηλατικός γύρος, τρίαθλο (με δυνατότητα συμμετοχής σε αγώνες τρεξίματος, ποδηλασίας και κολύμβησης) καθώς και τουρνουά beach volley στο Άστρος. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιηγήσεις με πεζοπορία στα μονοπάτια του Πάρνωνα και σε διαδρομές όπως Έπαυλη Ηρώδη Αττικού – Λουκού – Ελληνικό, όπως και η επίσκεψη σε μέρη απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς όπως τον υδροβιότοπο της λίμνης Μουστού, το κεδρόδασος της Μονής Μαλεβής, τα φαράγγια Λούλουγκα και Κουτουπούς και τους καταρράκτες Λεπίδας και Νυμφών.
Κατά τους θερινούς μήνες κυρίως, πραγματοποιούνται πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Εξαιρετική εκδήλωση είναι η ημέρα της Ψαριάς ή Τράτας και η Ναυτική Εβδομάδα που γίνονται εκ περιτροπής είτε στο Παράλιο Άστρος είτε στο Λεωνίδιο. Ξεχωριστή μνεία οφείλουμε να κάνουμε στις εκδηλώσεις του ιδρύματος Ζαφείρη στο Άστρος, που ποικίλλουν από φεστιβάλ κινηματογραφικού ενδιαφέροντος μέχρι θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, αλλά και στο πλούσιο πολιτιστικό καλοκαίρι του Άστρους με συναυλίες και παραστάσεις. Στην Καστάνιτσα το τελευταίο Σαββατοκύριακο κάθε Οκτώβρη διοργανώνεται η γιορτή του κάστανου που καθιερώθηκε το 1983 και έκτοτε αποτελεί πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών. Στο χωριό Πλάτανος διοργανώνονται τον Αύγουστοοι γιορτές των Νερών, των Φεγγαριών και των Ερώτων ενώ σημαντική είναι και η Γιορτή του Κερασιού που διοργανώνεται στο τέλος κάθε Μάη. Η επέτειος της Β΄ Εθνοσυνέλευσης γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα κάθε χρόνο την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα στο Άστρος. Καρναβάλι με παρέλαση αρμάτων και καρναβαλικών ομάδων διοργανώνεται κάθε χρόνο τις Απόκριες στον Άγιο Ανδρέα, ενώ γνωστό έθιμο αποτελεί και ο εορτασμός του Πάσχα με αερόστατα. Στα Δολιανά τέλη Ιουνίου ή αρχές Ιουλίου ο Πολιτιστικός Σύλλογος διοργανώνει τις πολιτιστικές εκδηλώσεις «Ηρώδεια» στον αρχαιολογικό χώρο ανασκαφών της Εύας, ενώ περί τα τέλη Μάη γίνεται η αναπαράσταση της ιστορικής νικηφόρας μάχης κατά των Τούρκων. Στον Άγιο Πέτρο κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου λαμβάνουν χώρα τα «Τάνεια», πολιτιστικές Εκδηλώσεις με πολλά εκθέσεις, αφιερώματα και μουσικές βραδιές.
Ακόμα, πολλά πανηγύρια διοργανώνονται σε θρησκευτικές γιορτές καλώντας ντόπιους και ξένους σε γιορτή και χορό (Άστρος: τριήμερο πανηγύρι (της Αναλήψεως), Άνω Βέρβενα και Πλάτανος: 25 Ιουλίου (Αγίας Άννας), Καστάνιτσα: 5-6 Αυγούστου (Μεταμόρφωσης του Σωτήρος), παραδοσιακό δημοτικό πανηγύρι στον Πραστό: 5-6 Σεπτεμβρίου, Άγιος Ανδρέας: 21 Μαΐου (για τους πολιούχους Αγ. Κωνσταντίνο και Αγία Ελένη), Κορακοβούνι: 10 Φεβρουαρίου (Αγίου Χαραλάμπους), Μελιγού: 7 Ιανουαρίου (Αγ. Ιωάννη Προδρόμου), Άγιος Πέτρος: 29 Ιουνίου (για τον Πολιούχο Άγ. Πέτρο) 7 Μαΐου (Αγ. Νείλου) και πλησίον της περιοχής στις 20 Ιουλίου στο οροπέδιο του Πάρνωνα (Προφήτης Ηλίας), Καστρί: 8 Μαΐου (Άγ. Νικόλαος) και 27 Ιουλίου (Αγ. Παντελεήμων).
Τέλος, για τους επισκέπτες με ενδιαφέροντα θρησκευτικού και προσκυνηματικού τουρισμού στην περιοχή, υπάρχουν πολλά μοναστήρια που αξίζει να επισκεφθούν (Ιερά Μονή της Παναγίας της Μαλεβής, Παναγία της Ορθοκωστάς (Αρτοκωστά), Μονή Λουκούς, Μονή Τιμίου Προδρόμου κλπ).
